Franz Kafka zegt in zijn beroemde metafoor dat een boek moet zijn als een bijl die inhakt op de bevroren zee binnenin ons. De Pest is zo’n boek. Misschien komt het door de verschrikkelijke berichten over Ebola die het boek z’n actualiteitswaarde geven. De dierenlijken, die de ziekte op de mens overbrengen, het aanvankelijke ongeloof over de ernst van de ziekte, de halfbakken voorzorgsmaatregelen van de overheid in waarmee de pest zijn intrede doet. We hebben het allemaal recent in de krant terug kunnen lezen. Maar ook het feit dat nabestaanden de hen vertrouwde begrafenisrituelen los moeten laten, het wantrouwen dat mensen gaan koesteren jegens elkaar, want wie heeft het, wie heeft het niet? Camus heeft het in zijn boek over de verpaupering die ontstaat door het uitroepen van de noodtoestand, het terugvallen op bijgeloof en het wegvallen van arbeidskrachten. Iets dergelijks is er nu in West-Afrika aan de orde van de dag. Van de week kopte het NRC ‘Heel West-Afrika in quarantaine plaatsen is een slecht idee’. Waarom zo’n isolement fataal kan zijn voor het toch al zwakke werelddeel, kun je lezen in De Pest. Camus schreef De Pest echter niet als neerslag van een letterlijke ziekte-uitbraak, voor hem is de vertelling een metafoor voor de wereld in de periode 1940-1945. Ook tijdens de Tweede Wereldoorlog liep de mens met het constante wantrouwen in het lijf, wie was besmet met het nazisme, en wie was vrij. Analoog aan Hannah Arendt, met wie hij al voor de oorlog goed bevriend was, schrijft Camus: “Het kwaad van de wereld komt bijna altijd voort uit onwetendheid, en goede bedoelingen die niet gestuurd worden door het verstand kunnen evenveel schade aanrichten als slechte. De mens is eerder goed dan slecht en in de praktijk ligt daar niet het probleem. Maar hij is meer of minder onwetend, en daar is wat men deugd of ondeugd noemt, waarbij de meest wanhopig makende ondeugd de onwetendheid is die alles meent te weten en zich dan het recht toe-eigent om te doden.”
Daarnaast is het boek ook een prachtig eerbetoon aan Kafka’s ‘Het Proces’, met een soortgelijke verteltrant en een personage dat Het Proces leest, door de verteller gemisinterpreteerd als detective.
De pest – Albert Camus
uitgeverij De Bezige Bij – € 15
(Recensie door Gina van den Berg)